Filipinler hükümeti ve Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF) arasında 1997 yılında başlayan barış görüşmeleri 2014 yılında Kapsamlı Anlaşma’nın imzalanmasıyla yeni bir aşamaya geçti. Bu süreç boyunca, yasanın onaylandığı tarihe kadar, iki taraf da barışının korunması için çalıştı. 27 Temmuz 2018’de Filipinler Devlet Başkanı Rodrigo Duterte’nin Bangsamoro Organik Yasası’nı (Bangsamoro Organic Law) onaylaması ile Bangsamoro Özerk yönetimi için adımlar atılmış oldu. Anlaşma ile Müslümanların yoğun olarak yaşadığı bölgelerde yeni bir siyasi yapılanmaya gidilerek referandumdan sonra Mindanao Bangsamoro Müslüman Özerk Bölgesi (Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao-BARMM) oluşturulacak.
Referandumda oy kullanacak kişiler kayıt işlemlerini tamamladı. 21 Ocak 2019 günü yapılması planlanan oylamada yaklaşık 1,9 milyon kişi oy kullanacak. Referandum sonuçlarında evet çıkarsa MILF tarafından geçiş hükümeti kurulacak.
Bangsamoro Organik Yasası, Filipinler’in güneyinde Müslümanların çoğunlukta yaşadığı bölgelerde özerk yönetim alanı kurulmasını öngörüyor. Yeni kurulacak Bangsamoro otonom bölgesi hâlihazırda var olan Mindanao Müslüman Özerk Bölgesi’ni (ARMM), Basilan, Cotabato, Lanao del Norte’de altı kasaba ve Kuzey Cotabato’da 39 barangayı kapsıyor. Bölgede yaşayanların %91’ini Müslümanlar oluşturuyor. Anlaşmaya göre yasanın imzalanmasının ardından 90 gün içinde plebisit yapılması gerekiyordu. Referandumda oy kullanacak kişiler kayıt işlemlerini tamamladı. 21 Ocak 2019 günü yapılması planlanan oylamada yaklaşık 1,9 milyon kişi oy kullanacak. Referandum sonuçlarında evet çıkarsa MILF tarafından geçiş hükümeti kurulacak. Göreve gelecek yönetim, 2022 yılında yapılacak seçimlere kadar hükümet yapısının oluşturulması için çalışacak.
MILF lideri Hacı Murat İbrahim bir konuşmasında yeni yasanın bölgedeki aşırılıkçı hareketleri azaltacağını ve gençlere kendilerini daha iyi ifade edebilecekleri adil bir düzen sunacağını söylemiştir.
Özerk yönetim kurulduğunda bölgede yaşayan Müslüman halk kendini ait hissedeceği bir yönetime sahip olabilecek. Fakat hükümet yapısının kurulması ve idare edilmesi, sürecin belki de en zorlu aşaması olacak. Uzun yıllardır devam eden çatışmalar sebebiyle Bangsamoro bölgesi Filipinler’in en az yatırım alan bölgesi. Bu sebeple yeni kurulacak özerk bölgenin hem eğitim, sağlık, altyapı gibi birçok konuda yatırıma ihtiyaç var hem de yetişmiş insan kaynağı ve idarecilik alanında tecrübeye.
Yeni yasada belirlenen otonom bölge ve yönetim usulü, bölgedeki Müslümanların şikâyet ve talepleri göz önünde bulundurularak yeniden oluşturuldu.
Ayrıca Bangsamoro halkının savaş alanında elde ettiği kazanımları artık siyasi alana da aktarması gerekiyor. MILF’in sahip olduğu yaklaşık 40.000 kişilik silahlı güç yavaş yavaş görevini bırakacak veya kolluk kuvvetlerine katılacak. Savaşçıların normal hayata geçişinin sağlanması için altı MILF kampı yeniden düzenlendi.
Barış görüşmelerinin devam ettiği yıllarda Bangsamoro halkına en çok Türkiye ve Malezya destek oldu. Malezya hükümeti barış sürecine arabuluculuk yaparken Türkiye’den de İHH İnsani Yardım Vakfı Mütevelli Heyeti Üyesi Hüseyin Oruç bağımsız izleme komitesinde görev aldı. Ayrıca bu iki ülkeden sağlanan burs destekleriyle de Bangsamorolu öğrenciler yurt dışında eğitim almaya devam ediyor.
ARMM ve BARMM arasındaki fark
Bu noktada hâlihazırda var olan ARMM ile yeni kurulacak BARMM arasındaki fark nedir ve neden yeni bir otonom bölgeye ihtiyaç duyulmaktadır sorularına da cevap verilmesi yerinde olacaktır.
ARMM bölgesi Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MNLF) ve Filipinler hükümeti arasındaki görüşmeler sonucunda 1989 yılında belirlenmişti. Fakat MNLF, otonom bölgenin kapsamına itiraz etti ve yapılacak plebisit sonucunu tanımayacağını açıkladı. Ardından 1996 yılında yapılan Nihai Anlaşma (Final Peace Agreement) ile MNLF lideri Nur Misuari otonom bölgenin yöneticisi oldu. Süreç içinde yaşananlar ve bölgeye tanınan haklar Bangsamoro halkının sorunlarına çözüm olamadı. Kimi gözlemciler ARMM’nin yolsuzluk ve kötü yönetim sebebiyle başarısız bir örnek olduğu tezini savunuyorlar.
Kaynak: Muslim Port
Yeni yasada belirlenen otonom bölge ve yönetim usulü, bölgedeki Müslümanların şikâyet ve talepleri göz önünde bulundurularak yeniden oluşturuldu. Yönetim üniter olmak yerine parlamenter bir sisteme sahip olacak.
Seçmenler, yerliler de dâhil olmak üzere farklı partiler, bölgeler ve kesimleri temsil eden 80 üyeli bir parlamento seçecekler. Parlamento üyeleri daha sonra aralarından bir başbakan ve iki başkan yardımcısı belirleyecekler. Başbakan ayrıca kabine üyelerini de atayacak.
Bölgedeki Müslümanları ilgilendiren davalarda şeriat mahkemelerine yetki verilecek. Fakat bölgede yaşayan farklı inançlardaki kişiler şeriat mahkemelerinin hükümlerini kabul etmek zorunda olmayacaklar.
Ayrıca BARMM bölgesi ARMM bölgesinin aksine merkezî yönetimden alacağı bütçeyi senato onayı beklemeden yıllık olarak alacak. Bölgenin doğal kaynak ve vergi geliri gibi gelirlerden alacağı pay da %70’ten %75’e yükselecek.
Savaşçılardan seçilecek kişiler yaş, kilo ve eğitim gibi kriterlere göre polis gücüne katılabilecek. Ulusal hükümet, dışişleri ve savunma gibi anayasal ve ulusal meseleler üzerindeki yetkilerini koruyacak. Buna karşın Bangsamoro hükümeti bütçeleme, adalet yönetimi, tarım, geleneksel yasalar, gelir kaynakları oluşturma, afet riski azaltma olmak üzere bazı alanlarda özel yetkilere sahip olacak.
