Ortadoğu’da Gıda Güvenliği Krizi

Yemen

Lübnan, 2019 yılı itibarıyla 19. yüzyılın ortalarından bu yana dünya çapında yaşanan en şiddetli üç krizden biri olarak değerlendirilen bir ekonomik krizin içerisindedir. Bu süreçte 4 Ağustos 2020’de gerçekleşen Beyrut Limanı patlaması, önemli can ve mal kayıplarına yol açmış, ayrıca buğday-tahıl siloları da bu patlamada zarar görmüştür. Toplam buğday ithalatının %80’ini Ukrayna’dan yapan Lübnan’da Rusya’nın Ukrayna’yı işgaliyle tedarik zinciri kesintiye uğramış ve çok daha geniş kapsamlı bir fiyat enflasyonu ortaya çıkmıştır. Fiyat artışlarına karşı savunmasız durumda olan Lübnan’da yakıt, tohum ve gübre gibi tarımsal ürünlerin maliyetlerinin yükselmesi de yerli üretimi güçlendirme çabalarını engellemekte ve ithal gıda maddelerine bağımlılığı arttırmaktadır. Yüksek enflasyonla azalan satın alma gücü, yüksek işsizlik, durgun ücretler ve sınırlı sosyal güvenlik ağları, yalnızca en yoksulların değil, orta sınıfın da yaşam koşullarında ciddi olumsuz sonuçlar doğurmuştur. 3,4 milyon kişinin insani yardıma ihtiyaç duyduğu Lübnan’da, hanelerin %46’sı gıda güvensizliğiyle karşı karşıyadır. Nüfusun %25’ini oluşturan 1,5 milyon Suriyeli ve yaklaşık 500 milyon Filistinli mülteci ise mevcut kriz karşısında en savunmasız kesimdir ve neredeyse tamamı insani yardıma ihtiyaç duymaktadır.

Neler yapılabilir?

Ukrayna Savaşı’nın daha uzun süre devam etmesi veya bölgeyi etkileyecek yeni çatışmaların ortaya çıkması, küresel enflasyon üzerindeki baskıyı arttıracak ve gıda fiyatlarındaki yükseliş sürecektir. Bu durumda günlük gıda ve su ihtiyacını karşılamayla ilgili hâlihazırda var olan endişe ve huzursuzluk iyiden iyiye kendini hissettirecektir. Yoksulluğun artması Avrupa, ABD veya bölgedeki nispeten iyi koşullara sahip ülkelere olan göçü daha da hızlandıracaktır. Ortadoğu ve Afrika’da günlük yaşamı sürdürmedeki zorlukların dayanılmaz boyutlara ulaşması, mevcut huzursuzlukların ayaklanmalara veya büyük isyanlara dönüşmesine yol açabilir. Keza Temmuz 2021’de İran’ın Huzistan bölgesinde yaşanan su sıkıntısı protesto gösterilerine sebep olmuş ve bu gösteriler başkent Tahran’a kadar ulaşmıştır.

Küresel gıda krizinin Ortadoğu’ya etkilerini azaltabilmek için kısa ve uzun vadede atılması gereken bazı adımlar vardır. Öncelikle başta Yemen ve Suriye olmak üzere kıtlıkla karşı karşıya kalan ülkelere acil insani yardım ulaştırılması ve açlıktan ölümlerin önünün alınması gerekmektedir. Ayrıca Ukrayna ve Rusya arasında hızlıca uygulanabilecek anlaşmaların yapılmasıyla gıda krizinden bunalan bölgelerin nefes alması sağlanabilir. Bu bağlamda Türkiye’nin arabuluculuğuyla imzalanan Tahıl Koridoru Anlaşması büyük önem arz etmektedir. Ukrayna, Rusya, Türkiye ve Birleşmiş Milletler’in taraf olduğu anlaşmalar kapsamında 1 Ağustos 2022’den itibaren buğday, ayçiçeği, mısır, kanola gibi ürünleri taşıyan gemiler Ukrayna limanlarından farklı bölgelere sevk edilmeye başlanmıştır.

Kriz dönemlerinde halklarını korumak ve gıda arzını güvence altına almak için ihracata kısıtlamalar veya yaptırımlar getiren hükümetlerin bu kararları yürürlüğe konulmadan önce uluslararası pazara etkileri değerlendirilerek diyalog kanalları açık tutulmalıdır. Ayrıca ithalatta Rusya ve Ukrayna’ya bağımlı olan ülkelerin gıda tedarikçilerini çeşitlendirmesi ve olası kriz durumlarında zararı minimize etmesi gerekmektedir. Gıda ithalatı ve depolama prosedürlerinin etkinliğinin artırılması da risklerin azaltılmasında önemli bir aşama olacaktır.

Sonnotlar