Rusya’nın Afrika Siyasetinde Derinleşme Arayışı

Sovyetlerin küresel siyasette etkili olduğu Soğuk Savaş yıllarında Afrika kıtası iki kutbun ideolojik ve askerî savaş alanına dönüştürülmüştü. Hatta Etiyopya, Angola ve Mozambik gibi yerlerde Soğuk Savaş ekseninde proxy iç savaş ve çatışmalar yaşanmıştı. Bazı Afrika ülkeleri bağımsızlık kazanmalarının ardından Sovyet güdümüne girerek sosyalist-marksist reçetelerle kalkınma programları başlatmıştı. Elbette ki bu tesir dolayısıyla Sovyetlerden teknik ve askerî yardımlar alınırken Sovyet askerî üsleri de bu ülkelere konuşlandırılmıştı.

Bağımsızlıkların kazanıldığı dekolonizasyon sürecinde Moskova’nın ANC (African National Congress) gibi Afrika’daki bağımsızlık hareketlerine ideolojik ve maddi destek sağladığı da bilinmekte. Bu nedenle Afrikalı elitler arasında Sovyetlere sempati ve minnettarlık duyan kesimlerden hâlâ söz edilebilir.

Sovyetlerin çöküşünün ardından Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle yeniden yapılanma sürecine giren Rusya’nın Afrika kıtasındaki ülkelerle tekrar yakınlaşma ve iş birliklerini çeşitli alanlarda genişletme arayışı bir süredir dikkat çekmekte. Özellikle 2006 sonrasında Putin döneminde başlatılan Afrika’ya yeniden açılma siyaseti doğrultusunda Rus varlığı kıtada hissedilmekte. Hatırlanacağı gibi Rusya ilk Afrika zirvesini de 2019 yılında düzenleyerek Afrikalı liderleri Soçi’de ağırlamıştı.

Sovyet döneminde oluşturulan etki alanını yeniden inşa edebilmeyi ve Batı karşısında manevra alanını genişletmeyi hedefleyen Rusya’nın ticari ilişkiler, silah ticareti, askerî yardımlar, nükleer anlaşmalar, enerji ve maden alışverişi yanında Birleşmiş Milletler’de (BM) Afrika ülkelerinin desteğini almak gibi stratejik beklentileri var.  

Son yıllarda Rosatom ve Wagner Rus etkisinin Afrika kıtasında görünen iki yüzü hâline gelmiş durumda. Wagner’in Mozambik, Orta Afrika Cumhuriyeti, Libya ve Mali’de paralı askerlerinin olduğu ve sıcak operasyonlar gerçekleştirdiği bilinirken Rosatom’un da 20’den fazla Afrika ülkesi ile nükleer alanında iş birliği anlaşması imzaladığı bilinmekte. Ayrıca Rusya hâlâ Afrika kıtasına silah satışında %40’a varan oranla başı çekmekte.

Rusya’nın katılımıyla Güney Afrika’da gerçekleşecek olan deniz tatbikatı Ukrayna işgalinin yıl dönümüne denk geliyor. Gerek Moskova’nın izlediği Afrika siyaseti gerekse Lavrov’un Afrika mesaisi Rusya’nın Afrika’daki etkisini derinleştirme konusundaki kararlılığını ortaya koyarken Ukrayna’da yürütülen işgali de meşrulaştırmayı ve gerekli alt desteği oluşturmayı hedefliyor. Şu ana kadar Afrika ülkelerinin genel olarak Avrupa topraklarında gerçekleşen bu savaşta tarafsız kalmayı yeğlediği söylenebilir.

Sonnotlar