Andorra

Ülke Tarihi

Andorra topraklarında yapılan arkeolojik çalışmalar, buradaki ilk insan yerleşiminin MÖ 10. bin yıla dayandığını, MÖ 7. bin yılda ise bölgede tarımsal faaliyetlerin başladığını göstermektedir. MÖ 7. yüzyıldan itibaren İberlerin yerleşmeye başladığı bölge, MÖ 2. yüzyıldan MS 5. yüzyıla kadar Roma İmparatorluğu’nun etki alanında kalmıştır. Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından Vizigotların hâkimiyeti altına giren bölgede halk da bu süreçte Hristiyanlaşmıştır. 8. yüzyılda Endülüs coğrafyasının fethedilmesiyle de Müslümanların hâkimiyeti altına giren Andorra, 9. yüzyıl başlarında Şarlman tarafından alınarak Frank İmparatorluğu içerisinde bir birim hâline getirilmiş, ardından Şarlman’ın oğlu I. Louis tarafından Urgell Psikoposluğu’na bırakılmıştır. Andorra toprakları 1278 yılında varılan bir anlaşmayla Urgell Piskoposu ve Fransa Prensi tarafından eşit düzeyde paylaşılan bir otoriteyle yönetilmeye başlanmıştır. Yedi asrı aşkın bir süredir devam eden bu sistemde, Fransa tarafını cumhuriyet rejimine geçişin ardından cumhurbaşkanı temsil etmektedir. 1789’daki Fransız İhtilali’nden sonra, kısa süre kesintiye uğrayan siyasi düzen, 1809 yılında yeninden tesis edilmiştir. 20. yüzyıl ortalarına kadar Fransa ve İspanya dışında kıta Avrupa’sına ve dış dünyaya kapalı olan Andorra, İkinci Dünya Savaşı’nın ardından kayak başta olmak üzere turizm sektörünün gelişmesiyle önemli bir cazibe noktası ve finans merkezi hâline gelmiştir.

Siyasi Yapı

Bir prenslik olan Andorra, parlamenter demokrasiyle yönetilmekle birlikte, dünyada benzeri olmayan bir devlet başkanlığı modeline sahiptir. Yüzyıllardır Fransa devlet başkanı ve İspanya’daki Urgell Katolik Piskoposu Andorra’nın eş prensi kabul edilmektedir. Fransa’da cumhuriyet rejimine geçilmesinin ardından eş prensliğin temsilini Fransa Cumhurbaşkanı üstlenmeye başlamıştır. Hâlihazırda Andorra eş prensleri Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve İspanya Urgell Psikoposu Joan Enric’tir. Dolayısıyla Andorra devlet başkanını Andorra halkı değil, komşu Fransa halkı ve İspanya Katolik Kilisesi seçmektedir. Ülkede Macron’u 2017’den bu yana Fransız Vali Patrick Strzoda, Enric’i ise 2012 yılından bu yana İspanyol Rahip Josep Maria Mauri temsil etmektedir.

Andorra’da yasama organı 28 sandalyeli parlamentodur. Üyeler dört yılda bir düzenlenen seçimlerle belirlenmektedir. Son seçimler Nisan 2019’da yapılmış ve Andorra İçin Demokratlar Partisi 11 sandalye ile seçimden galip ayrılmıştır. Yürütme organı, parlamento seçimleri sonrasında kurulan hükümettir. Mayıs 2019’da kurulan mevcut hükümetle birlikte başbakanlık görevine Xavier Espot Zamora gelmiştir. Bir sonraki seçimlerin 2023 yılında yapılması planlanmaktadır.

Dış ilişkilerinde büyük oranda Fransa ve İspanya’ya bağımlı olan Andorra’nın tören birliği dışında silahlı bir ordusu bulunmamaktadır. Birleşmiş Milletler ve AGİT üyesi olan Andorra, Avrupa Birliği’ne (AB) üye değildir.

Ekonomik Durum

Fransa ile İspanya arasında küçük bir ülke olan Andorra, küçük ama gelişmiş bir ekonomiye sahiptir. 40.000 dolar civarındaki kişi başı ortalama gelir seviyesiyle ortasında yer aldığı bu iki büyük devletin de önündedir. Yoksulluk, işsizlik ve enflasyon oranları oldukça düşük seviyededir. Son yıllarda gelişen turizm sektörü ülke ekonomisine önemli katkı sağlamaktadır. Gerek yaz gerekse kış turizmi açısından cazibe merkezi olan Andorra, her yıl milyonlarca turisti ağırlamaktadır. Öte yandan ülke Monako, San Marino, Lihtenştayn gibi kıtadaki diğer küçük ülkelere benzer şekilde bir “vergi cenneti” olarak görülmektedir. Bu yönüyle finans, bankacılık ve sigorta sektörü de ülke ekonomisinin taşıyıcı ayaklarından biri konumundadır. Bu noktada son yıllarda artan şikâyetler üzerine vergilendirmenin uluslararası standartlara uygun hâle getirilmesi noktasında adımlar atılmaktadır. AB’ye üye olmayan Andorra, buna karşın para birimi olarak avroyu kullanmaktadır.

Topraklarının yalnızca %5’i tarıma elverişli olan Andorra, temel gıda ihtiyacını karşılama noktasında dışa bağımlıdır. Hayvancılık alanında ise koyun yetiştiriciliği ön plandadır. GSYİH’nin üçte birini karşılayan sanayi sektörü daha çok kozmetik, mobilya, imalat, elektronik, tekstil ve matbaa alanlarında yoğunlaşmıştır. İstihdamın neredeyse tamamı (%95) hizmet sektöründe ve yoğun olarak turizm sektöründe değerlendirilmektedir. Özellikle kayak turizmi ülkenin en önemli gelir kaynaklarındandır. 2000’li yılların ortalarından bu yana ekonominin çeşitlendirilmesi noktasında politikalar üretilmektedir.

Dış ticarette ülke ithalat odaklı bir görünüm sergilemektedir. Toplam dış ticaret hacmi 2010’lu yıllarda ortalama 1,5 milyar düzeyinde seyretmiş ve bunun %90’dan fazlasını ithalat oluşturmuştur. Ülkenin dış ticaretteki en önemli partneri İspanya’dır. Bu alanda öne çıkan diğer ortaklarsa Fransa, Portekiz, ABD ve Almanya’dır.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Andorra arasındaki ilişkiler sınırlı düzeydedir. İki ülke arasındaki diplomatik ilişki ilk olarak 1998 yılında tesis edilmiştir. Her iki ülkenin de bir diğerinde büyükelçiliği bulunmamaktadır; ancak Türkiye’nin Madrid Büyükelçiliği Andorra’ya akreditedir. İkili ilişkilerin güçlendirilmesi için 2019 yılında Madrid Büyükelçiliği üzerinden yürütülen temaslarla iki ülke arasında ticari ve ekonomik anlaşmaların imzalanması noktasında adımlar atılmıştır.

Türkiye ile Andorra arasındaki ticari ilişkiler de son derece sınırlıdır. Son yıllarda karşılıklı ticaret hacmi genelde 1 milyon dolar seviyesinin altında kalmaktadır. 2019 yılında karşılıklı ticaret hacmi 345.000 doları Türkiye’den Andorra’ya ihracat, 39.000 doları ithalat olmak üzere toplamda 384.000 dolarla yarım milyon doların altında kalmıştır. Andorra’ya ihraç edilen başlıca ürünler tıbbi ilaçlardır.

Müslümanların Durumu

Andorra toprakları 8. yüzyılda Endülüs coğrafyası ile birlikte fethedilmiş fakat Müslümanlar bu bölgede yerleşmemiş, burayı sadece bir geçiş güzergâhı olarak kullanmışlardır.

Günümüzde Andorra nüfusunun %90’dan fazlasını Hristiyanlar oluşturmaktadır. Ülkede yaşayan Müslümanların sayısı 2.000 civarındadır ki bu da genel nüfusun %2,5’ine tekabül etmektedir. Ülke Müslümanlarının büyük çoğunluğu Kuzey Afrikalı ve özellikle Faslıdır. Andorra’da henüz ibadete açık bir cami bulunmamakta, ülke yönetimi Müslümanların bu yöndeki arazi taleplerini geri çevirmektedir. Ülkedeki Müslümanlar tarafından kurulan İslam Kültür Merkezi’nde gençlere Arapça ve dinî bilgiler eğitimleri verilmektedir.