Belize

Ülke Tarihi

Bugünkü Belize topraklarının bulunduğu coğrafya, diğer Orta Amerika ülkeleri gibi yüzlerce yıl Maya medeniyetinin etkisi altında varlığını geliştirerek sürdürmüştür. Bölgede MÖ 2500’lü yıllardan itibaren yerleşik toplulukların bulunduğu bilinmektedir. MÖ 3. yüzyılda Maya medeniyetinin zirveye ulaşmasından itibaren Belize önemli bir ticaret merkezi hâline gelmiş, 9. yüzyılın sonlarına kadar devam eden klasik dönem boyunca da önemini korumuştur. Öyle ki bölge nüfusu o dönemde, bugünkü nüfusunun dahi üzerine çıkarak yarım milyonu aşmıştır; ancak sömürge öncesi dönemdeki Belize topraklarının bir kısmı bugün Meksika ve Guatemala sınırları içerisinde yer almaktadır.

Belize toprakları 16. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren İspanyol sömürgeciler tarafından istila edilse de Mayaların sömürge kuvvetlerine karşı ortaya koyduğu direniş uzun süre devam etmiştir. Öte yandan 17. yüzyıldan itibaren bölgeye gelen İngilizlerle İspanyollar arasında da büyük bir hâkimiyet mücadelesi yaşanmıştır. 1716 yılında bölgedeki ilk kalıcı İngiliz yerleşimi kurulmuş ve 1786’da bölgenin ilk müfettişi atanmıştır. Belize’nin de dâhil olduğu bölgenin hâkimiyeti için İngilizlerle İspanyollar arasındaki mücadele 19. yüzyılın ilk yarısında da devam etmiş, yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren İspanya’nın bölgedeki varlığı sona ermiş, 1862 yılında da Belize, İngiltere’nin bölgede “İngiliz Hondurası” adıyla kurduğu yeni yönetime bağlanmıştır.

Belize bir asrı aşkın bir süre İngiliz kolonisi olarak varlığını sürdürmüştür. Ülke ekonomisi 1. Dünya Savaşı’nın ardından çökmüş, 1931 yılında yaşanan şiddetli bir kasırgayla birlikte de tamamen harap olmuştur. 2. Dünya Savaşı’nı takip eden yıllarda bağımsızlık süreci başlamış ve ülkenin ilk seçimleri 1954 yılında düzenlenmiştir. 1964 yılında özerk bir koloni hâline getirilen ülke, 1973 yılında Belize adını almış ve 21 Eylül 1981 tarihinde de İngiliz Milletler Topluluğu üyesi bağımsız bir devlet statüsü kazanmıştır.

Siyasi Yapı

1964 yılında İngiltere’ye bağlı özerk bir koloni olan bölge, 1973 yılında Belize ismini almış, 21 Eylül 1981 tarihinde de İngiliz Milletler Topluluğu’na bağlı bağımsız bir devlet statüsü kazanmıştır. Belize hâlihazırda Birleşik Krallık’ın bir parçasıdır ve devlet başkanı mevcut İngiltere Kraliçesi II. Elizabeth’tir. İngiliz kral/kraliçesi Belize’de bir “genel vali” ile temsil edilmektedir. Seçimlerde en yüksek oyu alan parti lideri, genel vali tarafından hükümeti kurması için başbakan olarak atanmakta ve başbakan tarafından oluşturulan bakanlar kurulu da yine genel vali tarafından onaylanmaktadır. Ülkede 1993 yılından bu yana genel vali pozisyonunda Sir Colville N. Young bulunmaktadır. Başbakanlık koltuğunda ise 2020 yılı Kasım ayından bu yana Juan Antonio Briceno oturmaktadır.

Yasama organı 31 sandalyeden oluşan temsilciler meclisi ve 12 sandalyeden oluşan senatodur. Temsilciler meclisi üyeleri ülke çapında gerçekleştirilen seçimlerle belirlenmektedir. 2015 yılındaki son seçimlerde Halkın Birlik Partisi (PUP) %59 ile 26 sandalye, Birleşik Demokratik Parti %38 ile 5 sandalye kazanmıştır. Senato üyelerinin altısı başbakan, üçü muhalefet partisi lideri, üçü de sivil toplum, sanayi ticaret odası, sendika ve kilise temsilcileri tarafından önerilmekte ve tüm senato genel vali tarafından atanmaktadır.

Ekonomik Durum

Belize ekonomisi, tarım ve turizm sektörleri ön planda olmak üzere küçük ve orta ölçekli üretime dayalıdır. 2000’li yılların başlarında yüksek büyüme rakamları yakalanmışsa da 2010’lu yıllarda bu ivme azalmıştır. Artan kamu borçları, yüksek düzeydeki yoksulluk ve işsizlik, gelir eşitsizliğindeki dengesizlik gibi temel ekonomik sorunlar, diğer Orta Amerika ülkeleri kadar yakıcı düzeyde olmasa da ülke geleceği açısından düşündürücüdür. Özellikle %40’lar seviyesindeki yoksulluk Belize’nin en temel sorunlarının başında gelmektedir.

Ülkenin en önemli gelir kaynağı hizmet sektörü ve özellikle turizmdir. Hizmet sektörünün istihdam ve millî gelirdeki payı %70’ler seviyesindedir. Halkın önemli ekonomik faaliyetlerinden biri olan tarım sektörü ise özellikle muz, narenciye, kakao ve şeker üretimine dayanmaktadır. Ayrıca balıkçılık ve ormancılık da yaygın olup kereste ve kabuklu deniz canlıları üretimi bu alanda öne çıkmaktadır. Sömürge döneminden bu yana var olan yağ üretimi de Belize ekonomisi için önemini korumaktadır.

Ülkede petrol üretimi de yapılmaktadır; ancak son yıllarda petrol fiyatlarındaki düşüş Belize’yi de olumsuz etkilemiştir. Dünya piyasası açısından kayda değer miktarda olmasa da petrol üretimi ülke ekonomisi açısından önem arz etmektedir.

Belize’nin son yıllardaki toplam dış ticaret hacmi 1 ila 1,5 milyar dolar aralığında seyretmektedir. 2019 yılında dış ticaret hacmi 211 milyon doları ihracat, 787 milyon doları ithalat olmak üzere toplamda 1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Belize’nin dış ticaretteki en önemli partnerleri ABD, Çin, Meksika, İngiltere ve Antiller’dir.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Belize arasındaki ilişkiler tarihî, coğrafi ve kültürel farklılıkların da etkisiyle yakın geçmişe kadar sınırlı düzeyde seyretmiş, ancak son yıllarda Türkiye’nin Latin dünyası ve Karayip bölgesine yönelik açılımlarının ardından iki ülke arasındaki ilişkiler de ivme kazanmaya başlamıştır. Türkiye ile Belize arasında bugüne kadar devlet başkanlığı düzeyinde resmî bir ziyaret gerçekleşmemiş, bakanlık düzeyinde de yalnızca birkaç görüşme yapılmıştır. Türkiye’nin Guatemala Büyükelçiliği Belize’ye akreditedir.

Türkiye’nin Belize ve Guatemala arasında yaşanan sınır sorunlarının çözümü için Amerikan Devletler Örgütü nezdinde yürütülen çalışmalara maddi katkı sağlaması, bölge politikaları açısından önemli bir adımdır. Türkiye’nin ayrıca 2015 yılında Orta Amerika Entegrasyon Sistemi’ne (SICA) gözlemci üye olarak katılması, hem bölge ülkeleri hem de Belize ile olan ilişkilerine olumlu yansımıştır.

İki ülke arasında 2000’li yılların başında 1 milyon doların altında kalan ve 2010’lara kadar 1-5 milyon dolar aralığında seyreden ticari ilişkiler, bu tarihten itibaren ivme kazanarak 2014’te en yüksek seviyesi olan 27 milyon dolara yükselmiştir. 2018 yılında iki ülke arasındaki ticaret hacmi 10 milyon doları Türkiye’den Belize’ye ihracat, 1 milyon doları ithalat olmak üzere 11 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’den Belize’ye ihraç edilen başlıca ürünler; demir-çelik, binek otomobil ve motorlu taşıtlar, mücevherat, lastik, ilaç, dokunmuş halı ve tekstil ürünleridir. Belize’den Türkiye’ye ithal edilen başlıca ürünlerse kuru baklagillerdir.

Müslümanların Durumu

İslamiyet’in Belize topraklarındaki geçmişine ilişkin bilgiler oldukça sınırlıdır. Bununla birlikte bölgenin genelinde olduğu gibi, İspanyol ve İngiliz sömürge döneminde Afrika’daki sömürgelerden çalıştırılmak üzere getirilen köleler arasında Müslümanların da bulunduğu tahmin edilmektedir; ancak bu konudaki tarihî gelişimi takip etmek mümkün değildir.

Günümüzde 400.000 gibi küçük bir nüfusa sahip olan Belize’de halkın yaklaşık dörtte üçü Hristiyan’dır. Müslümanların ülke nüfusu içerisindeki payının %1’in altında olduğu (1.000-2.000 arasında) tahmin edilmektedir.