Fiji

Ülke Tarihi

Fiji topraklarında yapılan arkeolojik çalışmalar, adalardaki insan izlerinin MÖ 1500’lü yıllara kadar götürülebileceğini ortaya koymaktadır. İlk yerleşimcilerin Malinezya ve Polinezya adalarından geldiği tahmin edilmektedir. Adaların tarihi Avrupa devletlerinin 17. yüzyıl ortalarında başlayan sömürge hareketleriyle değişmiştir. Önce 1640’lı yıllarda Hollanda, 1770’lerden itibaren İngiltere ve 19. yüzyıl başlarında da ABD adalara ulaşmıştır.

1820’lerde ilk sömürge tipi yerleşimler kurulurken, 1830’lardan itibaren sürdürülen misyonerlik faaliyetleriyle yerli halk zorla Hristiyanlaştırılmıştır. 1871-1874 yılları arasındaki kısa ömürlü ve İngiliz kontrolündeki Fiji (Viti) Krallığı’nın ardından, 1874 yılında İngiliz kolonisi hâline getirilen Fiji, yaklaşık bir asır boyunca bu statüde kalmıştır. Fiji adaları Asya pazarı içerisinde Batılı sömürgeci güçler için bir istasyon -aktarma merkezi- olarak işlev görmüştür. Ayrıca 1870’lerin sonlarından itibaren İngilizler, Hindistan’daki sömürgelerinden getirdikleri Hintli göçmen işçileri şeker kamışı üretiminde ağır şartlar altında çalıştırmış, büyük çoğunluğu vatanlarına geri dönemeyen Hint asıllı göçmenler, 20. yüzyılda Fiji’nin asli unsuru hâline gelmiştir. 1960’lı yılların ikinci yarısında yaşanan politik gelişmelerle bağımsızlık süreci başlamış ve Fiji 10 Ekim 1970 tarihinde bağımsızlığını kazanmış, ancak İngiliz Milletler Topluluğu içinde kalmıştır.

Halk, 1987 yılında Hint kökenlilerin kontrolündeki hükümete karşı isyan etmiş ve ülkede peş peşe iki darbe gerçekleşmiştir. Darbeler sonrasında ilan edilen cumhuriyet İngiltere tarafından tanınmamış ve Fiji, İngiliz Milletler Topluluğu’ndan ihraç edilmiştir. 1997’de yeniden birliğe alınan Fiji’nin üyeliği, takip eden süreçte birkaç kez daha askıya alınmış ve son olarak 2014’te yeniden birliğe kabul edilmiştir.

Ülkede 2000 ve 2006 yıllarında gerçekleştirilen iki askerî darbenin lideri olan Frank Bainimarama, 2000 darbesinden sonra iki ay yönetimde kalırken, 2006 darbesinin ardından Ocak 2007’de başbakanlık görevini üstlenmiştir. 2009’da darbenin hukuka aykırı olduğu yönündeki temyiz mahkemesi kararı üzerine Nisan 2009’da istifa etmiş, ancak cumhurbaşkanının anayasayı feshederek kendisini bir kez daha başbakanlığa ataması üzerine yeniden göreve gelmiştir.

Siyasi Yapı

Bağımsızlığını 1970 yılında İngiltere’den kazanan Fiji, parlamenter sistemle yönetilen bir cumhuriyettir. Devlet yönetiminin başında bulunan cumhurbaşkanı, parlamento tarafından seçilmektedir ve görev süresi üç yıldır. Kasım 2015’te göreve başlayan Jioji Konrote, başkanlıktaki ikinci dönemini sürdürmektedir.

Yasama organı 51 sandalyeli parlamentodur. Üyeler dört yılda bir düzenlenen seçimlerle belirlenmektedir. Son seçimler Kasım 2018’de yapılmıştır ve iktidardaki FijiFirst Partisi %50 oy ve 27 sandalye ile seçimden zaferle ayrılmıştır. İkinci sıradaki SODELPA ise %39 oy ile 21 sandalye kazanmıştır.

Yürütme organı, genel seçimlerde en fazla oyu alan parti başkanı tarafından kurulan ve cumhurbaşkanı tarafından onaylanan hükümettir. Başbakanlık koltuğunda 2007 yılından bu yana ordu kökenli Frank Bainimarama oturmaktadır. 2000 ve 2006 darbelerinin başındaki isim olan Bainimarama aynı zamanda 1999-2014 yıllarında askerî kuvvetler komutanlığını ve başbakanlığı sürecinde de çeşitli bakanlıkları uhdesinde bulundurmuştur.

Ekonomik Durum

5 milyar dolar civarındaki gayrisafi yurt içi hasılası ile küçük bir ekonomiye sahip olan Fiji, 2010’lu yıllarda yüksek büyüme oranları yakalamayı başarmıştır. Kişi başı yıllık gelir ortalaması 5.000 doların biraz üzerinde olup, yoksulluk oranı %30’lar seviyesindedir.

Turizm sektörü ülke ekonomisi için hayati önem taşımaktadır. Son yıllarda 1 milyona yaklaşan yıllık turist sayısı ülkenin her yıl nüfusu kadar ziyaretçi ağırladığını göstermektedir. Ülkeye en çok turist Avustralya, Yeni Zelanda, ABD ve Çin gibi görece yakın ülkelerden gelmektedir. Yıl boyunca etkili olan tropikal havası, doğal güzellikleri, mercan resifleri ve tüplü dalış için uygun denizi ile Fiji çok önemli bir turizm potansiyeline sahiptir.

Tarım ülkedeki en önemli geçim kaynağıdır ve istihdamın yarıya yakınını bu sektör karşılamaktadır. Ülkedeki en önemli tarım ürünü şeker kamışıdır. Diğer ürünler Hindistan cevizi, zencefil ve diğer tropik meyvelerdir.

Sanayi sektörü sınırlı düzeyde olup, büyük oranda tarımsal faaliyetlere endeksli olarak gelişen şeker işleme gibi sahalar öne çıkmaktadır. Diğer önemli sanayi kolları ise, tekstil ve kerestedir.

Fiji doğal kaynaklar bakımından zengin bir ülkedir. Orman ve deniz varlıklarının yanı sıra altın ve bakır rezervleri ülke ekonomisine katkı sağlamaktadır. Ayrıca yurt dışındaki Fijililer aracılığıyla ülkeye gelen döviz de ülke ekonomisi açısından oldukça kritiktir.

Fiji dış ticarette sürekli olarak açık vermektedir. 2018 ve 2019’da 4 milyar dolara yaklaşan dış ticaret hacmi, 2020 yılında Covid-19 salgınının da etkisiyle 620 milyon doları ihracat, 1,4 milyar doları ithalat olmak üzere toplamda 2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Fiji’nin dış ticaretteki başlıca partnerleri; ABD, Avustralya, Çin, Yeni Zelanda, Singapur ve Güney Kore’dir.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Fiji arasındaki ilişkiler sınırlı düzeydedir. İki ülke arasındaki ilk diplomatik temas 1975 yılında kurulmuş olup Türkiye’nin Fiji’de henüz bir diplomatik temsilciliği bulunmamaktadır; ancak Wellington Büyükelçiliği (Yeni Zelanda) Fiji’ye akreditedir ve yakın gelecekte Fiji’de bir büyükelçilik açılması planlanmaktadır. Fiji’nin ise İstanbul’da bir fahri konsolosluğu bulunmaktadır. İki ülke arasındaki temaslar daha çok uluslararası organizasyonlar vesilesiyle sürdürülmektedir. 2008 ve 2014 yıllarında İstanbul’da düzenlenen ve Pasifik adalarındaki dışişleri bakanlarının bir araya geldiği toplantılara Fiji dışişleri bakanları da iştirak etmiş, ayrıca 2016’da yine İstanbul’da düzenlenen Birleşmiş Milletler Dünya İnsani Zirvesi’ne Fiji Başbakanı Frank Bainimarama da katılmıştır.

İki ülke arasındaki ticari ilişkiler, hem coğrafi uzaklık hem siyasi ve kültürel farklılıklar hem de Fiji’nin küçük bir ekonomiye sahip olması nedeniyle oldukça düşük seviyededir seyretmektedir. 2010’lu yıllar boyunca 1-2 milyon dolar bandından seyreden karşılıklı ticaret hacmi, 2020 yılında oransal olarak büyük bir artışla ve tamamına yakını Türkiye’den Fiji’ye ihracat olmak üzere 5,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’den Fiji’ye ihraç edilen başlıca ürünler; demir-çelik sobalar, inşaat demiri, iş makineleri, tohum, tekstil ürünleri, kozmetik ürünler ve küçük elektrikli aletlerdir. Türkiye’nin Fiji’den ithal ettiği neredeyse tek ürün ise sudur.

Müslümanların Durumu

Müslümanların Fiji’ye ilk olarak 19. yüzyılın ikinci yarısında geldiği tahmin edilmektedir. O tarihte bir İngiliz kolonisi olan Fiji’ye Hindistan’dan çalıştırılmak üzere getirilenler arasında Müslümanlar da vardır ve bu Müslümanların önemli bir bölümü geri dönmeyerek Fiji’de kalmıştır. Bugün ülkedeki Müslüman varlığını da Hint asıllı bu Müslümanlar teşkil etmektedir. Hâlihazırda ülkede 60.000’in üzerinde Müslüman yaşamaktadır ki, bu da genel nüfusun yaklaşık %7’sine tekabül etmektedir. Ülke Müslümanlarının büyük çoğunluğu Hanefi mezhebine mensup olup, başkent Suva ve Ba şehirlerinde yerleşik durumdadırlar. Kırsal alanda yaşayanlar çiftçilikle, şehir merkezindekiler ise ticaretle iştigal etmektedir.

 Fiji Müslümanları ülkeye çalışma amacıyla geldikleri ve zorlu koşullarda hayatlarını devam ettirdikleri için teşkilatlanma çalışmalarına ancak gelişlerinden yaklaşık 30 sene sonra, 1910’lu yıllarda başlayabilmişlerdir. Bu yıllarda peş peşe kurulan dernekler aracılığıyla ilk olarak camiler inşa edilmiş, 1926 yılında da Fiji Muslim League adlı kuruluş faaliyete geçmiştir. Bu tarihten itibaren eğitim faaliyetleri de hız kazanmıştır. Günümüzde Müslümanlar tarafından kurulan 20’den fazla okulda 10.000’i aşkın öğrenci eğitim görmektedir ki, bunların bir kısmını da Müslüman olmayan Fijililer oluşturmaktadır.