Fransız Guyanası

Ülke Tarihi

Fransız Guyanası, Güney Amerika’nın kuzeyinde Surinam ile Brezilya arasında yer alan, Fransa’nın en büyük denizaşırı toprağıdır. Sömürge döneminde bölgede beş Guyana bulunmaktaydı ve buralar batıdan doğuya; İspanyol Guyanası (bugün Venezuela sınırları içinde), İngiliz Guyanası (bugün Guyana), Hollanda Guyanası (bugün Surinam), Fransız Guyanası ve Portekiz’e ait Amapa (bugün Brezilya sınırları içinde) idi.

Avrupa sömürgeciliğine kadar Amerikan yerli halklarının yaşadığı bölge, 15. yüzyılın sonlarından itibaren hızla sömürgeleştirilmiş ve başta Afrika olmak üzere diğer coğrafyalardaki sömürgelerden köle taşımacılığı yoluyla getirilen milyonlarca insan sebebiyle demografik yapısı değişmiştir.

Avrupa’dan Fransız Guyanası’na ilk olarak 1493 yılında Kristof Kolomb’un ulaştığı kaydedilmektedir. Buradaki ilk sömürge yönetimleri 17. yüzyılın başlarından itibaren kurulmuş; Fransa, Hollanda ve Portekiz arasındaki hâkimiyet mücadelesi sırasında, yerli halk da sömürge yönetimlerine karşı mücadele etmiştir. 1667 yılında bölgeyi ele geçiren İngiltere, Breda Anlaşması ile burayı Fransa’ya bırakmış, 1676’dan itibarense bölgede yine kısa süreli Hollanda işgali söz konusu olmuştur. Sık ormanlık yapısı, tropikal şartları ve bu şartların yol açtığı salgın hastalıklar, bölgeye altın madeni hayalleriyle gönderilen Fransızların yaşadığı olumsuz tecrübeler vd. nedenlerle bölge uğursuz ve korkutucu bir yer olarak vehmedilmiştir. 1809-1817 yılları arasındaki kısa süreli Portekiz hâkimiyeti dışında Fransa’nın bölgedeki etkinliği devam etmiş, 19. yüzyılın ikinci yarısında Çin, Hint ve Malay coğrafyasından gelen göçmenler burada tarım ve denizcilik faaliyetleri gerçekleştirmiştir. Yine aynı dönemde bölge, Fransa tarafından bir sürgün yeri ve hapishane olarak kullanılmaya başlanmıştır.

Fransa 1930 yılında, bugün bölgenin iç kesimlerinin büyük bölümünü kapsayan bir alanda, Inini adlı bir yönetim tahsis etmiş ancak bu yönetim İkinci Dünya Savaşı sonrasında (1946) yeniden birleştirilerek Fransız Guyanası hâline getirilmiş ve bölge Fransa’nın denizaşırı toprağı kabul edilmiştir. 1968’de faaliyete geçen Guyana Uzay Merkezi, Fransa’nın bu alandaki faaliyet ve denemeleri açısından önemli bir misyona sahiptir.

1970’li yıllardan itibaren bölgede sürdürülen bağımsızlık hareketleri şiddetle bastırılmış, 2010 yılında düzenlenen referandumda ise özerklik seçeneği yeterli destek bulamamıştır. 2017 yılında Macron yönetimine karşı yürütülen grev ve protestolar, bölgede Fransa’ya karşı yakın dönemde gerçekleştirilen en kapsamlı hareket olarak dikkat çekmektedir.

Siyasi Yapı

Fransa’nın Güney Amerika kıtasındaki denizaşırı toprağı statüsündeki Fransız Guyanası, iki idari bölge ve 22 belediyeden oluşmaktadır ve devlet başkanı da beş yılda bir düzenlenen seçimlerle iş başına gelen Fransa cumhurbaşkanıdır. Bu görevi hâlihazırda Emmanuel Macron sürdürmektedir. Avrupa Birliği’nin (AB) kıta dışındaki en büyük kara parçası olan bölge, aynı zamanda Afrika kıtasında İspanya’ya bağlı Ceuta ve Melilla şehirleriyle birlikte AB’nin kıta dışında ada olmayan üç bölgesinden biridir. Yürütme organı Fransız hükümeti olup başında Fransa başbakanı bulunmaktadır. Bölge savunma, dış ilişkiler gibi konularda mutlak biçimde Fransa’ya bağlıdır.

Bölgesel yönetimin en üst mercii olan Fransız Guyanası Bölge Konseyi 2016 yılında lağvedilerek yerine Fransız Guyanası Genel Kurulu teşekkül ettirilmiştir. Genel kurul başkanı Fransa Cumhurbaşkanı tarafından atama yoluyla belirlenmektedir. Bu göreve Kasım 2020’de Thierry Queffelec atanmıştır. Meclis başkanlığı görevini ise 2021 Temmuz’undan bu yana Gabriel Serville yürütmektedir. Fransa Ulusal Meclisi’nde ve Fransa Senatosu’nda Fransız Guyanası’nı temsil etmek üzere ikişer sandalyelik kontenjan ayrılmıştır.

Ekonomik Durum

Güney Amerika kıtasında yer almasına karşın Fransa’ya bağlı olduğu için AB’nin de bir parçası olan Fransız Guyanası aynı zamanda Avro bölgesine dâhildir. Bölgenin gayrisafi yurt içi hasılası (GSYİH) 2017 verilerine göre 5 milyar dolar civarındadır. 2000’ler boyunca yüksek seyreden ekonomik büyüme ve gelir seviyesindeki iyileşme, 2013 yılından sonra durağan bir seyir almış ve 2010’ların sonlarında da neredeyse sıfırlanmıştır.

Fransız Guyanası’nda öne çıkan ekonomik faaliyetler ve geçim kaynakları altın üretimi, kerestecilik ve balıkçılıktır. İmalat malları, nakliye ve ekipman ve diğer tüketim malzemelerinin temininde bölge Fransa’ya endeksli durumdadır. Altın, bölgeden yapılan ihracatın üçte birini karşılamaktadır. Bölge bu özelliği nedeniyle komşuları Brezilya ve Surinam’dan gelen kaçak madenciler sorunuyla mücadele etmektedir. Bu durum ciddi güvenlik sorunlarına da sebep olmaktadır. Bölgenin toprak verimliliği düşük olduğu için tarımsal faaliyetler son derece sınırlıdır. Balıkçılık faaliyetleri ve özellikle karides avcılığı yaygındır. Larivot Limanı, Fransa’nın en büyük dokuzuncu balıkçı limanı olma özelliğine sahiptir.

Bölgenin dış ticaret kapasitesi son derece sınırlıdır. Dış ticaret hacmi 2016 verilerine göre 1,37 milyar doları ihracat 133 milyon doları ithalat olmak üzere 1,5 milyar dolar civarındadır. Fransız Guyanası ticaretinin önemli bir bölümünü, parçası olduğu Fransa ile gerçekleştirmektedir.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Fransız Guyanası arasında müstakil diplomatik ilişkiler mevcut değildir. Bölgeyle ilişkiler genel olarak Türkiye-Fransa ilişkileri kapsamında değerlendirilmektedir. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının Fransız Guyanası’na giriş çıkışları vizeye tabidir. Vize müracaatları Fransa büyükelçiliği ve konsolosluklarından ada vizesi şeklinde gerçekleştirilmektedir. Bölgeye Fransa üzerinden aktarmalı olarak ulaşmak mümkündür.

Müslümanların Durumu

Fransız Guyanası, Güney Amerika kıtasının kuzeyinde, Müslümanların yoğun olduğu bir coğrafyada yer almaktadır. Öyle ki batı komşusu Surinam’ın yaklaşık %20’si, onun batısındaki Guyana’nın yaklaşık %10’u Müslüman’dır. Tarihî olarak İslamiyet’in bölgedeki geçmişi oldukça eskiye dayanmaktadır. Fransa’nın Afrika ve Hint coğrafyasındaki sömürgelerinden köle olarak getirdiği milyonlarca insanın önemli bir bölümünün Müslüman olduğu bilinmektedir. Bu sayıya 19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren savaşlar ve ekonomik gerekçelerle İslam coğrafyasının diğer bölgelerinden gelenler de eklenmiştir. Topraklarının tamamına yakını ormanlarla kaplı olan Fransız Guyanası 300.000 civarında oldukça sınırlı bir nüfusa sahiptir. Sömürge dönemi boyunca Fransa’nın bölgeyi bir sürgün ve hapishane yeri olarak kullandığı bilinmektedir.

 Günümüzde ülke nüfusunun önemli bir bölümü Hristiyan olup, Müslümanlar küçük bir azınlık grubu oluşturmaktadır. Kesin sayı bilinmemekle birlikte bölgede önemli bir bölümünü Lübnanlı Araplar ve Afganların oluşturduğu 3.000 kadar Müslüman’ın yaşadığı tahmin edilmektedir ki, bu da bölge nüfusunun %1’ine tekabül etmektedir. Bölgenin başkenti Cayenne ve Kourou’da Müslümanlar tarafından açılmış birer mescit, kültür merkezi ve okul bulunmaktadır.