Kosta Rika

Ülke Tarihi

Kosta Rika topraklarında insan yaşamının izleri MÖ 10-7 binler arasına tarihlendirilmekte olup bölgede 5 bin yıldır tarımsal faaliyet yapıldığı bilinmektedir. 1502 yılında Kristof Kolomb’un koloni faaliyetleri kapsamında geldiği ve halkta gördüğü altın takıların çokluğuna bakarak bölgenin zengin altın yataklarına sahip olduğu düşüncesiyle “Zengin Kıyı” anlamına gelen “Costa Rica” adını verdiği bölge, 16. yüzyılın ortasında bir İspanyol kolonisi hâline gelmiştir. İspanyolların yerli halka yönelik acımasız uygulamaları nedeniyle yaklaşık bir asır içerisinde yerli nüfusu 400 binden 10 binlere kadar gerilemiş, hayatta kalanlarsa asimile edilerek ülkede yerli halkın izleri tamamen silinmeye çalışılmıştır. Bölgenin altın ve diğer madenler bakımından beklenildiği ölçüde zengin yataklara sahip olmadığının anlaşılması üzerine Kosta Rika, İspanya’nın kıtadaki diğer kolonilerinin gerisinde kalmış ve giderek fakirleşmiştir.

Üç asra yakın bir süre İspanya hâkimiyeti altına bulunan Kosta Rika, 19. yüzyılın başında ortaya çıkan bağımsızlık hareketlerine paralel olarak 1821 yılında bağımsızlığını ilan etmiştir. Akabinde Orta Amerika’da bağımsızlığını kazanan diğer bölgelerin katılımı ile kurulan federe yapıya dâhil olan Kosta Rika’da, tam bağımsızlık yönünde süren anlaşmazlık ve buna bağlı çıkan çatışmaların ardından, 1848’de Orta Amerika Federal Cumhuriyeti’nden ayrılmak suretiyle tam bağımsızlık ilan edilmiştir.

19. yüzyılın başlarından itibaren yetiştirilmeye başlanan kahve ve muz üretimi, ülkenin kalkınmasında baş rol oynamıştır. İlk bağımsız seçimlerin 1889’da gerçekleştirilmiş olması hem kıta hem de dünya genelinde çok erken sayılabilecek bir dönem olarak kabul edilmektedir. Ülkedeki bu siyasi istikrar, günümüze kadar büyük oranda korunarak devam etmiştir. 1917-1919 ve 1948’de yaşanan ve kıtadaki diğer süreçlere kıyasla etki gücü daha sınırlı kalan çatışma ve iç savaşlar dışında, Kosta Rika’da demokratik düzen ve siyasi istikrar bozulmamıştır. 1948’deki iç savaşın ardından ülkede ordu lağvedilmiş, yeni bir anayasa hazırlanarak 1953’te ülke yeniden seçime gitmiştir. O tarihten bu yana Kosta Rika’da görev yapan 14 cumhurbaşkanı da seçimle iş başına gelmiştir.

Siyasi Yapı

Yaklaşık iki asırdır bağımsız bir devlet olarak mevcudiyetini sürdüren Kosta Rika, başkanlık tipi demokratik yapıya sahip bir cumhuriyettir. Ülke, Latin Amerika ülkelerindeki genel görüntünün aksine, uzun yıllardır istikrarlı bir siyasi yapıya sahiptir.

Devlet başkanı ve yardımcısı, 4 yılda bir gerçekleştirilen seçimlerle iş başına gelmekte olup devlet başkanı aynı zamanda hükümetin de başıdır. Ülkede son başkanlık seçimleri Şubat ve Nisan 2018’de iki tur hâlinde gerçekleştirilmiş, seçimden zaferle ayrılan Carlos Alvarado Quesada Mayıs 2018’de devlet başkanlığı görevini devralmıştır. Bir sonraki başkanlık seçimlerinin 2022’de yapılması planlanmaktadır.

Yasama organı 57 sandalyeden oluşan tek kanatlı meclistir. Milletvekilleri 4 yılda bir yapılan seçimlerle belirlenmektedir. Ülkede son seçimler, başkanlık seçimlerinin ilk turu ile birlikte Şubat 2018’de gerçekleştirilmiştir. Bir sonraki seçimlerin 2022’de yapılması planlanmaktadır.

Ülke idari olarak biri başkent San Jose ve diğerleri Alajuela, Cartago, Guanacaste, Heredia, Limon, Puntarenas olmak üzere toplam yedi bölgeye ayrılmıştır.

Ekonomik Durum

Kosta Rika, son yıllarda gösterdiği istikrarlı performansla hızla güçlenen bir ekonomiye sahiptir. 2009 yılındaki küresel ekonomik kriz dönemi hariç, ülkenin ekonomik büyüme oranları çok uzun yıllardır yüksek düzeydedir. Tarım odaklı ekonomisi son yıllarda sanayi ve hizmet sektörlerinin gelişmesi ile çeşitlenmiştir. Kişi başı gelir seviyesi bakımından da Kosta Rika, Latin Amerika ülkeleri içerisinde en yüksek gelir düzeyi grubunda yer almaktadır. Bununla birlikte kamu borçları ve cari açık yüksek seyretmekte ve yoksulluk oranları ülke için önemli bir sorun teşkil etmektedir.

Tarımsal faaliyetler hâlâ ülkenin temel geçim kaynaklarından biri olup istihdamın %15’i tarım sektöründen karşılanmaktadır. Başlıca tarım ürünleri muz, ananas, kahve, şeker, pirinç, mısır ve fasulyedir. Muz, kahve, şeker ve sığır eti aynı zamanda önemli ihraç ürünlerindendir. Ülkede hayvancılık ve ormancılık faaliyetleri de önemli yer tutmaktadır.

Sanayi son yıllarda gelişmekte olup başlıca kollar tıbbi malzeme, gıda işleme, tekstil ve hazır giyim, inşaat, plastik ve gübredir. Tıbbi malzeme ve cihazlar ülkenin en önemli ihracat kalemlerinden biridir.

Hizmet sektörü ülke ekonomisinin can damarı konumundadır. Milli gelirin %70’ten, istihdamın %60’tan fazlası bu sektörden sağlanmaktadır. Özellikle turizm sektörü son yıllarda yakaladığı ivme ile bu alanda başı çekmektedir. Öte yandan sahip olduğu doğal güzellikler sebebiyle ülke topraklarının dörtte birinin milli park statüsünde olması, Kosta Rika’yı ekolojik turizm konusunda dünyadaki sayılı ülkelerden biri konumuna getirmiştir.

Ülke dış ticarette dengeli bir gelişim içerisindedir. 2000’li yılların başlarında 10 milyar dolar seviyelerinde olan dış ticaret hacmi, 2007 yılında 21 milyar dolar seviyesini yakalamış ve takip eden süreçte 20-30 milyar bandında seyretmiştir. Son olarak 2019 yılında 11.4 milyar doları ihracat, 16.1 milyar doları ithalat olmak üzere toplam dış ticaret hacmi 27.5 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

Başlıca ihracat ürünleri; tıbbi ve ortopedik cihazlar, tropik meyveler (muz, ananas, avokado, mango vd.), kahve, kauçuk, izole edilmiş teller ve kablolardır. İthalat ürünleri ise; mineral yakıtlar, binek otomobil ve motorlu taşıtlar, tıbbi ilaç ve teçhizat, telefon cihazları, bilgisayar, kâğıt-karton ve plastik eşyadır. Kosta Rika’nın dış ticaretteki en önemli partneri gerek ihracatta gerek ithalattaki %40’lık payı ile ABD’dir. Bu bakımdan Kosta Rika, dış ticaretinin neredeyse yarısını gerçekleştirdiği ABD’ye bağımlı pozisyondadır. Diğer önemli partnerler ise Çin, Meksika, Belçika, Hollanda, Panama ve Guatemala’dır.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Kosta Rika arasındaki ilişkiler, coğrafi, tarihi ve kültürel uzaklık nedeniyle sınırlı düzeyde seyretmiştir. 2010’lu yıllarda ivme kazanan ikili ilişkiler, 2014 yılında karşılıklı büyükelçiliklerin hizmete girmesinden sonra daha da güçlenmeye başlamıştır. İki ülke arasında bugüne kadar başkanlık düzeyinde bir ziyaret gerçekleşmemiştir. 2017’de İstanbul’da düzenlenen Türkiye-Orta Amerika Entegrasyon Sistemi (SICA) 2. Dışişleri Bakanları Forum’una, Kosta Rika da bakanlık düzeyinde katılım sağlamıştır.

İki ülke arasındaki ticari ilişkiler, 2000’li yılların ortalarından itibaren hızlı gelişim göstermişse de son birkaç yıldır mevcut pozisyonunu koruyarak sürmektedir. 2007 yılında 51 milyon dolar olan toplam dış ticaret hacmi, 2013’ten itibaren 100 milyon dolar civarında seyretmiş ve son olarak 2019 yılında 70.4 milyon doları Türkiye’den Kosta Rika’ya ihracat, 37 milyon doları ithalat olmak üzere toplamda 107.4 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’den Kosta Rika’ya ihraç edilen başlıca ürünler; demir-çelik ve ürünleri, çimento, hazır gıda, buldozerler, buğday unu, kauçuk dış lastikler ve akrilik polimerlerdir. Kosta Rika’dan ithal edilen başlıca ürünlerse tıbbi ilaçlar, ortopedik cihazlar, tropik meyveler (muz, ananas, hurma, mango, avokado, guava armudu), elektrik rezistansları ve devreleri, kahve ve kauçuktan mamul eşyadır. İki ülke arasındaki ticari ilişkilerin önümüzdeki yıllarda daha da güçlenerek sürmesi beklenmektedir.

Kosta Rika Dışişleri Bakanlığı’na bağlı PROCOMER adlı kuruluşun 2016 yılında İstanbul’da temsilcilik açması, bu bakımdan önemli bir gelişmedir. Benzer şekilde 2018 yılında getirilen vize serbestisinin de iki ülke arasında kültürel ilişkilerin güçlenmesine ve turizmin canlanmasına katkı sağlaması beklenmektedir.

Müslümanların Durumu

İslamiyet’in Kosta Rika topraklarındaki geçmişine ilişkin detaylı bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak sömürge döneminde Afrikalı Müslümanların çalıştırılmak üzere kıtanın farklı bölgelerine getirilmiş olması sebebiyle Kosta Rika topraklarının da bu dönemde İslamiyet’le tanışmış olma ihtimali vardır.

Günümüzde ülkedeki Müslümanların sayısı son derece sınırlı olup bu sayının birkaç bin civarında olduğu tahmin edilmektedir. Ülkede yaşayan Müslümanların büyük çoğunluğu Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Güney Asya coğrafyasındandır; birkaç yüz kadarı da ihtida etmiş Kosta Rikalılardır. Müslümanların çoğu Sünni olmakla birlikte az sayıda Şii de vardır.

Ülkede üç adet cami bulunmaktadır. Montelimar’daki Kosta Rika İslam Kültür Merkezi ve Hz. Ömer Camii ülkenin ilk camisidir. Diğer ibadethaneler ise San Jose’dedir. Bunun dışında çoğunluğu başkent San Jose’de olmak üzere Kosta Rika Müslümanları İslam Merkezi, Kosta Rika İslam Toplumu, Kosta Rika İslam Merkezi gibi birkaç küçük yapı faaliyet göstermektedir.