Laos

Ülke Tarihi  

Bugünkü Laos topraklarında yaşayan Lao’ların Tay halkının bir kolu olduğu kabul edilmektedir. Tay kabileleri bu bölgeye 8 ila 10. yüzyıllar arasında Çin’in güneybatısına kurdukları Nanchao Krallığı’nın hakimiyet alanını genişleterek yerleşmeye başlamışlardır. Bölgede birkaç asır öncesinden itibaren Khmer İmparatorluğu’nun hakimiyeti altında yaşayan bölge halkı da zamanla Tayların hakimiyetini kabul etmiştir.

Laos topraklarında kurulduğu bilinen ilk devlet 1354 yılında tarih sahnesine çıkan Lan Xang (Milyon Fil) Krallığı’dır. Söz konusu devlet Khmer İmparatorluğu’nun desteği ile kurulmuş ve 18. Yüzyılın başlarına kadar varlığını sürdürmüştür. En geniş sınırlarına 1580’lerde ulaşan Lan Xang Krallığı, komşuları Burma, Siyam ve Vietnam ile hakimiyet mücadelesi vermiştir. 1707’de Vietnam’ın saldırıları sonrasında krallık parçalanarak üçe bölünmüş ve kuzeyde Luang Prabang ve Vientiane, güneyde Champassak krallıkları kurulmuştur. Bu krallıklar 18. yüzyılın ilk üç çeyreğinde bağımsızlıklarını korumayı başarmışlarsa da 1778 yılında her üç krallık da (Luang Prabang 1752’de önce Burma’nın) Siyam hakimiyeti altına girmiştir. Siyam hakimiyetinin bölgede giderek güçlenmesi üzerine Vietnam’ı sömürgeleştirmiş olan Fransa’yı tedirgin etmiş, bunun üzerine Bangkok yönetimi ile yaşanan uzun kriz ve müzakerelerden sonra Mekong’un batısı Fransızlara bırakılmasıyla birlikte 1893’te bölge Fransız hakimiyetine girmiş, 1904 ve 1907 yıllarında imzalanan antlaşmalarla da süreç resmiyete dökülmüştür. Böylece Fransa Çinhindi’ndeki sömürge alanını genişleterek Vietnam, Kamboçya ve Laos’u kontrolü altına almıştır.

Laos topraklarındaki Fransız sömürgesi İkinci Dünya Savaşı’na kadar devam etmiştir. Sömürge dönemi boyunca Laos hem Fransız sömürge bölgeleri arasında bir tampon vazifesi görmüş, hem de yerli halk kalay, kauçuk ve kahve üretiminde çalışmaya zorlanmıştır. Öte yandan Vietnamlılar sömürge yönetimince Laos’a yerleşmeye teşvik edilmiş ve böylece Laos’un demografik yapısı ile oynanmıştır.

İkinci Dünya Savaşı devam ederken Laos, 1942 yılında Japonya tarafından işgal edilmiş ve 1945’te Laos’un bağımsızlığı ilan edilmiştir. Ancak Japonya’nın savaşı kaybetmesi üzerine Fransa 1946’da bölgeyi tekrar kontrol altına almış ve 1949’daki bir düzenleme ile Laos Fransız Birliği içerisinde bağımsız bir devlet statüsüne kavuşmuştur. Bunun üzerine bağımsızlık hareketlerinin bir kısmı bu statüyü yeterli görmüşse de, tam bağımsızlık isteyen gruplar Prens Souphanouvong önderliğinde Pathet Lao adlı yapılanmayı tesis ederek Fransız güçlerine karşı mücadele etmeye başlamışlardır. Bu mücadelenin neticesinde Laos 1954 yılında tam bağımsızlığını kazanmış ve ülkede anayasal monarşi ilan edilmiştir. Tam bağımsızlık sonrasında başlayan iç savaş ve daha sonra ABD’nin Vietnam işgal süreci Laos açısından oldukça sancılı geçmiş, ABD bu süreçte zaman zaman Vietnam’a destek verdiği gerekçesiyle Laos’a da saldırmıştır. Nihayet Ağustos 1975’te Laos Demokratik Halk Cumhuriyeti kurularak monarşi yönetimine son verilmiş ve ülkede komünist rejim kurulmuştur.

Siyasî Yapı

Dışa kapalı bir devlet yapısına sahip olan Laos, 1975 yılından bu yana tek parti yönetimi ile idare edilen bir cumhuriyet rejimine sahiptir. Ülkedeki tek siyasî parti Laos Halk Devrimci Partisi yönetimi elinde bulundurmaktadır. Ülke politikalarının belirlenmesinde de parti yönetimi belirleyici rol oynamaktadır.

Halihazırdaki Devlet Başkanı Bounnhang Vorachith aynı zamanda Laos Halk Devrimci Partisi Genel Sekreteridir. Başbakanlık görevini ise Thongloun Sisoulith yürütmektedir. Her iki isimde göreve 20 Nisan 2016 tarihinde getirilmiştir. Ülkede başkan ve başkan yardımcısı beş yılda bir 149 üyeli ulusal mecliste gerçekleştirilen oylama ile, başbakan ise cumhurbaşkanının teklifi ile belirlenmektedir. Bir sonraki seçimlerin 2021 yılında gerçekleştirilmesi planlanmaktadır.

Ekonomik Durum

Laos dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olup, “BM En Az Gelişmiş Ülkeler” kategorisinde yer almaktadır. 1980’lerin sonlarından bu yana sürdürülen kalkınma hamleleriyle yüksek ekonomik büyüme oranların yakalanmışsa da, halkın büyük bir kesimi halen yoksullukla mücadele etmeye devam etmektedir. Yoksulluğa ilişkin rakamlar %20’ler civarında ise de, gerçekte ülkede nüfusun üçte birinin günde 1 doların, yarısından fazlasınınsa 2 doların altında gelirle hayatını idame ettirmeye çalıştığı bilinmektedir. Ülkede temel sağlık, elektrik, eğitim gibi hizmetlere ilişkin altyapı halen yetersiz seviyededir. Her yıl giderek artan carî açık ve kamu borçları ile döviz stoğundaki düşüş de ekonomi politikaları açısından tehlike uyandırıcıdır. Bununla birlikte son on yılda yakalanan ortalama %7.4’lük ortalama büyüme, ekonomik açıdan ülkeye umut vermektedir.

Ülkede istihdamın dörtte üçünün millî gelirin %20’den fazlasının sağlandığı tarım sektörü başlıca ekonomik faaliyet alanını oluşturmaktadır. Başlıca tarım ürünleri patates, mısır, pirinç, kahve, şeker kamışı, çay, yer fıstığı, tütün, manyok ve sebze-meyvedir. Öte yandan hayvancılık faaliyetleri de yaygındır. Sanayi faaliyetleri ülkedeki enerji ve ulaşım altyapısının yetersizliği nedeniyle sınırlı düzeyde olup büyük oranda tekstil ve hazır giyim sektörleri etrafında sürdürülmektedir. Ayrıca madencilik, kereste, elektrik enerjisi, kauçuk, çimento sektörleri faaliyet göstermektedir. Son yıllarda özellikle teknoloji devi firmalar ucuz işgücü fırsatı sebebiyle Laos’a yatırım yapmaktadır.

Dış ticaret hacmi oldukça sınırlı düzeyde olup, son yıllarda 5-10 milyar dolar aralığında seyretmektedir. Başlıca ihracat kalemini oluşturan doğal kaynaklar aynı zamanda ülke ekonomisinin e bel kemiğini oluşturmaktadır. Bu kapsamda başta elektrik enerjisi olmak üzere, bakır, ağaç ve ağaç ürünleri, potaslı mineral ve kimyasal gübreler başlıca ihracat kalemleridir. Ayrıca tekstil, hazır giyim ve tarım ürünleri de önemli ihracat kalemleri arasında yer almaktadır. İthalatta ise petrol yağları, motorlu taşıtlar, telefon cihazları, hava araçları, demir-çelik ürünler ve inşaat malzemeleri ön plandadır. Laos’un dış ticaretteki en önemli partnerleri komşu pazarlar Tayland ve Çin’dir. Bu iki ülkenin gerek ithalatta gerek ihracattaki toplam payları %80’ler civarındadır. Diğer önemli dış ticaret ortakları Vietnam, Hindistan, Almanya, Japonya, Güney Kore ve Singapur’dur.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Laos arasındaki ilişkiler, kültürel, siyasî ve coğrafî uzaklıklar ve Laos’un dışa kapalı yapısı nedeniyle sınırlı düzeyde kalmıştır. İki ülke arasındaki ilk diplomatik temas 1958 yılında kurulmuşsa da, Vientiane Büyükelçiliğimiz henüz 2017 yılında faaliyete başlamıştır. Laos’un ülkemizde herhangi bir diplomatik misyonu bulunmayıp, İstanbul’da fahrî konsolosluk açma çalışmaları devam etmektedir. İki ülke arasında bugüne kadar başkanlık düzeyinde resmî bir ziyaret de gerçekleşmemiştir. Dönemin Laos Başbakanı Thongloun Sisoulith’in 2011 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen BM En Az Gelişmiş Ülkeler Konferansı sebebiyle İstanbul’da bulunması, bu alanda zikredilebilecek tek örnektir.

İki ülke arasındaki ticarî ilişkiler de, siyasî ve kültürel ilişkilere paralel olarak son derece sınırlı düzeyde seyretmektedir. Bununla birlikte ticaret hacminin 2000’li yıllardan bu yana oransal olarak çok yüksek düzeyde artış gösterdiği de bir gerçektir. Zira 2009 yılına kadar 1 milyon dolar seviyesini dahi yakalayamayan toplam dış ticaret hacmi, takip eden yıllarda 1-5 milyon dolar aralığında seyretmiş ve son birkaç yılda daha büyük bir artış göstererek 2018 yılında 8 milyon doları Türkiye’den Laos’a ihracat, 7 milyon doları ithalat olmak üzere toplamda 15 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir ki yakalanan bu hacim son 10 yılda 15 kattan fazla bir artışa tekabül etmektedir. Türkiye’den Laos’a ihraç edilen başlıca ürün kümes hayvanı etidir. Diğer ihraç malzemeleri ise motorlu taşıtlar, konserve et ve su ısıtıcılarıdır. Laos’tan ithal edilen başlıca ürünlerse kauçuk lastikler, tekstil ve hazır giyim ürünleri, hayvan deri ve köseledir.

Müslümanların Durumu

Laos coğrafyasının İslamiyet’le tanışmasının çok daha eski dönemlerde gerçekleşmiş olma ihtimali bulunmakla birlikte, bilinen ilk temas, 19. yüzyılın sonlarından itibaren bölgedeki Fransız sömürgeciliği döneminde gerçekleşmiştir. Bu süreçte Pakistan ve Hindistan coğrafyasından çalıştırılmak üzere Laos’a getirilen Peştun ve Tamil kökenli Müslümanların yanı sıra, Kamboçya’daki Khmer rejiminden kaçarak buraya gelen az sayıda Çam Müslümanları da bulunmaktadır. Bölgedeki diğer Budist yönetimler Myanmar ve Tayland’daki Arakan ve Patani bölgelerine mukabil, Laos’ta bu ölçekte bir Müslüman varlığından söz etmek mümkün değildir. Buna bağlı olarak ülkedeki Müslümanları temsil edecek kurumsal yapılar da bulunmamaktadır. Bu da Arakan ve Patani gibi sorunlu bölge örneklerinden hareketle Laos Müslümanlarının savunmasız pozisyonda olduğunu ortaya koymaktadır.

Günümüzde ülkedeki Müslümanların genel nüfus içerisindeki payı %1’in altında olup, sayılarının toplamda birkaç binle sınırlı olduğu tahmin edilmektedir. Müslümanlar yoğun olarak başkent Vientiane’da yerleşmiş olup burada ibadete açık iki cami bulunmaktadır.