Lesotho

Ülke Tarihi

Lesotho’yu da içine alan bölgedeki ilk yerleşimciler, M.Ö. 25. yüzyılda buraya gelmiş olduğu varsayılan Buşmanlardır. M.Ö. 5. yüzyılda bölgeye Bantu kabilesinin bir kolu olan Nguniler yerleşmişlerdir. Uzun yüzyıllar bu etnik gruplar bölgedeki varlıklarını devam ettirirken 11. yüzyılda kuzeyden gelen Tswana ve Basotholar, Buşmanları buradan uzaklaştırmıştır. Avrupa devletlerinin kıta üzerindeki sömürge faaliyetleri kapsamında 19. yüzyılda Güney Afrika’da İngiltere öne çıkmış, önce bölgesel yönetimler üzerinde uyguladığı politikalarla siyasal sorunları tetiklemiş, ardından 1868 yılında Lesotho topraklarının da yer aldığı bölgeyi Basutoland adıyla özerk bir koloni haline getirmiştir. Önce özerk bir himaye bölgesi olan Basutholand’in iki yıl sonra doğrudan Cape Kolonisi’ne bağlanması ve siyasal temsilinin kısıtlanması üzerine Basutholar isyan etmiş ve uzun süren savaşlardan sonra 1884 yılında doğrudan İngiltere kraliyetine bağlı bir koloniye dönüştürülmüştür.

1910 yılında bölgedeki İngiliz sömürgeleri arasında Güney Afrika Birliği kurulmasına rağmen, Basutholar, tıpkı Svaziland ve Bechuanaland (günümüzde Botsvana) gibi birliğe dahil olmayı kabul etmemiştir. Birinci Dünya Savaşı sonrasında İngiliz yönetiminin bölge üzerindeki etkileri azalırken bağımsızlık mücadeleleri baş göstermiş ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında bu mücadeleler resmî bir hüviyet kazanmıştır. 1959 yılında ilk koloni anayasası imzalanırken, bir yıl sonra ilk seçimler gerçekleştirilmiş, bu süreçte Basotho Congress Party (BCP) ve Basotho National Party (BNP) gibi oluşumlar öne çıkmıştır. Nihayet 1966 yılında da ismi Lesotho olarak belirlenen devletin bağımsızlığı ilan edilmiştir.

Bağımsızlık sonrasında, henüz koloni yönetiminin devam ettiği 1960 yılında tahta çıkan 2. Moshoeshoe krallık ünvanını sürdürmüş ve sürgüne gitmek zorunda kaldığı 1990 yılına kadar tahtta kalmıştır. Onun sürgün yıllarında oğlu 3. Letsie monarşinin başında yer almış, babasının sürgünden dönmesi üzerine tahtı tekrar ona bırakmıştır. Fakat 2. Moshoeshoe’nin sürgünden dönüp tekrar kral olduktan bir yıl sonra, 1996’da geçirdiği bir trafik kazasında ölümü üzerine, 3. Letsie yeniden tahta çıkmıştır ve bugün halen Lesotho Kralı olarak monarşinin başındadır.

Bağımsızlığı takip eden yıllarda Lesotho ile sınırlarını çevreleyen tek komşusu Güney Afrika Cumhuriyeti arasında siyasa sorunlar baş göstermiştir. 1965-1986 yılları arasında başbakan olarak görev yapan ve ülke siyasetinin en etkin figürlerinden olan Leabua Jonathan’ın Güney Afrika Cumhuriyeti’ndeki Apertheid rejimine karşı mücadele eden yapılara destek vermesi, iki ülke arasında gerilime yol açmış, bunun üzerine Güney Afrika Cumhuriyeti Lesotho’ya askerî ve ekonomik yaptırımlar uygulamış, nihayet 1986 yılında Jonathan kansız bir darbe ile görevinden uzaklaştırılmıştır.

Takip eden yıllar, Lesotho açısından askerî yönetimler ve tekrar eden darbelerle dolu bir süreci beraberinde getirmiş, 90’lı yılların ortalarına kadar devam eden bu süreç 1993 yılında yeni anayasanın kabulünden sonra normalleşmeye başlamıştır. 1994 yılında yapılan seçimleri kazanan Ntsu Mokhehle 1998 yılına kadar başbakanlık koltuğunda oturmuş, 1998 yılında yerine gelenPakalitha Mosisili 2012 yılına kadar görevini sürdürdükten sonra 2015-2017 yılları arasında bir dönem daha aynı makamda bulunmuştur. 2012-2015 yılları arasına bir dönem başbakanlık yapan Tom Thabane, ikinci kez seçildiği Haziran 2017’den bu yana Lesotho Başbakanı olarak göre yapmaktadır.

Siyasî Yapı

Lesotho Krallığı, San Marino ve Vatikan ile birlikte, dünyada sınırları bir başka ülke tarafından çevrilmiş üç ülkeden biridir. Bu bakımdan, diğer tüm alanlarda olduğu gibi dış politikada da sınırlarını tamamen kuşatmış olan Güney Afrika Cumhuriyeti’nin etkisi altındadır. Öte yandan ülke İngiliz Milletler Topluluğu’nun da bir üyesidir.

Anayasal monarşi ile yönetilen Lesotho’da, devlet başkanı yetkileri yasalarla sınırlandırılmış kraldır. Ülkedeki demokratikleşme süreçleri 1993 yılında kabul edilen anayasanın ardından, son çeyrek yüzyılda önemli mesafe kat etmiştir.

Ülkede yürütme görevini gerçekleştiren hükümet, seçim sonuçları neticesinde kralın atadığı başbakan tarafından kurulur. Yasama organı olan parlamento ise 33 üyeli senato ve 120 üyeli meclis olmak üzere iki kanattan oluşmaktadır. Senato üyelerinin 22’si kabine üyeleri olup, geri kalan 11 üye ise kral tarafından atanmaktadır.İdarî olarak kendi içerisinde 10 bölgeye ayrılan Lesotho’da en büyük veaynı zamanda en kalabalık şehir başkent Maseru’dur.

Ekonomik Durum

Dünyanın en yoksul ülkelerinden biri olan Lesotho’da ekonomi büyük oranda geçimlik tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Nüfusun yarıdan fazlasının yoksulluk sınırının altında yaşadığı ülkede, işsizlik oranları %30’lar civarındadır ve nüfusun yarısına yakınının günlük kazancı günde 1 doların altındadır. Ülke 1.500 dolar sınırının altında kalan kişi başı ortalama geliriyle de, bu alanda dünyada 152. sıradadır. Buna karşın ülke son yıllarda istikrarlı bir ekonomik büyüme trendi yakalamıştır.

Ülkede istihdamın %86’dı tarım alanından karşılansa da, tarım gelirlerinin millî gelirdeki payı yalnızca %5’tir. Ülkede yetiştirilen tarım ürünleri iç piyasanın ihtiyacını karşılamaya dahi yetmezken, başlıca tarım ürünleri mısır, buğday, arpa, sorgum ve bakliyattır. Hayvancılık da yerli halk için başlıca geçim kaynakları arasında yer almakta olup, geleneksel yöntemlerle çiftlik hayvanları yetiştirilmektedir. Çalışmak için Güney Afrika Cumhuriyeti’ne giden mevsimlik işçilerin sayısı da oldukça fazladır.

Lesotho elmas madeni bakımından zengin bir ülke olmakla birlikte bunun ülke ekonomisine ve Lesotho halkına kayda değer bir katkısı henüz olmamıştır. İhracatta en yüksek gelir elmastan elde edilse de, mevcut potansiyelin sağlıklı bir şekilde değerlendirilebildiği söylenemez. Ancak önümüzdeki yıllarda bu alanda yaşanacak gelişmelerle elmas ticaretinin Lesotho’nun kalkınmasına sağlayacağı katkının artması söz konusu olabilir.

Yüksek rakımlı bir ülke olan Lesotho, nehir ve su kaynakları bakımından da zengindir. Buralarda kurulan barajlarda elde edilen enerji ve zengin su varlıkları ülke ihtiyacını karşılamakla birlikte Güney Afrika Cumhuriyeti’ne de satılmaktadır.

Lesotho ekonomisi, toprakları içerisinde yer aldığı Güney Afrika Cumhuriyeti’ne büyük oranda bağımlıdır. Bu durum ülkenin dış ticaret rakamlarında açıkça görülebilir. Lesotho’nun yıllık dış ticaret hacmi 2 ila 3 milyar dolar aralığında seyretmekte olup, ihracatın %50’den ve ithalatın %80’den fazlası tek başına Güney Afrika Cumhuriyeti ile gerçekleştirilmektedir. Dış ticaretteki diğer önemli aktörler Belçika, Çin, Hindistan ve ABD’dir. Başlıca ihracat kalemleri tekstil ürünleri, elmas, yün, canlı hayvan, makinalar ve mobilya ürünler; başlıca ithalat kalemleri ise inşaat malzemeleri, gıda ürünleri, tekstil ürünleri, ilaç, elektrik enerjisi, binek otomobil ve diğer taşıtlardır.

Ülkenin para birimi loti olmakla birlikte, Lesotho, Güney Afrika Cumhuriyeti, Svaziland ve Namibya ile birlikte ortak para birimi kullanmaktadır. Ülkelerin yerel para birimleri dışında Güney Afrika Cumhuriyeti para birimi olan randın da ortak para birimi olarak kullanılması, bölge ülkeleri arasındaki ticarî ilişkilerin güçlendirilmesi noktasında önemli rol oynamaktadır.

Ekonomik açıdan hayati önem taşıyan ulaşım altyapı ve hizmetleri konusunda Lesotho’nun oldukça kötü şartlara sahip olduğu söylenebilir. Bunda ülkenin dağlık arazisinin de büyük etkisi bulunmaktadır. Halihazırda Lesotho’nun ulusal bir havayolu şirketi bulunmayıp, uluslararası hava ulaşımı Güney Afrika Cumhuriyeti’nin ulusal havayolu şirketleri ile sağlanmaktadır. Herhangi bir demiryolu hattına sahip olmayan ülkede karayolu hizmetleri de yetersizdir.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Lesotho arasındaki ilişkiler son derece sınırlıdır. İki ülke arasında bir diplomatik misyon bulunmamakla birlikte, 2018 yılında Lesotho Dışişleri ve Uluslararası İlişkiler Bakanı Lesego Makgothi ülkemizi ziyareti esnasında Lesotho’nun Türkiye büyükelçiliğinin kısa süre içerisinde hizmete açılacağını belirtmiştir. İki ülke arasında devlet başkanları düzeyinde resmî bir ziyaret gerçekleşmemiş olup, dönemin Lesotho Başbakanı Bethuel Pakalitha Mosisili 2011 yılında İstanbul’da gerçekleştirilen BM En Az Gelişmiş Ülkeler 4. Konferansı’na katılmıştır.

İki ülke arasındaki ticarî ilişkiler de sınırlı düzeydedir. Buna karşın 2000’li yılların başlarında yalnızca 100 bin dolar civarında olan yıllık ticaret hacminin 2017 yılında 1.4 milyon dolar olarak gerçekleşmesi, ticaret hacminde oransal olarak ciddi bir gelişme kaydedildiğini ortaya koymaktadır. Büyük oranda Türkiye’den Lesotho’ya ihracat şeklinde gerçekleşen ticarî ilişkilerde başlıca ihraç malları dokuma makinaları, sünger taşı, santrifüjler ve ayçiçeği yağı oluşturmaktadır.

Türkiye’nin son yıllarda Afrika kıtası ile ilişkilerini güçlendirmesi, diğer kıta ülkelerinde olduğu gibi Lesotho ile ilişkilerde de olumlu bir hava oluşturmuştur. Bu kapsamda bağımsız STK’larca yürütülen projelerin yanı sıra Türkiye Bursları kapsamında ülkemize gelen Lesotholu gençlerin de iki ülke ilişkilerinin gelişmesi noktasında köprü vazifesi görmesi beklenmektedir.

Müslümanların Durumu

Lesotho’da İslamiyet’in geçmişi yaklaşık 100 yıl öncesine dayandırılmakta, 20. yüzyıl başlarında ticaret sebebiyle bölgeye gelen Hintli Müslüman tacirler aracılığıyla ilk temasın kurulduğu tahmin edilmektedir. Ülkedeki ilk cami 1910 yılında inşa edilmiştir. Buna karşın, ilerleyen yıllarda bölge insanı arasında İslamiyet yaygınlık kazanmamış ve ülkedeki Müslüman nüfusun oranı %1-3 arasında seyretmiştir.

Günümüzde Lesotho’daki Müslümanların sayısının son derece sınırlı olduğu bilinmektedir. Bunların büyük çoğunluğunu ülkeye sonradan gelen Hint altkıtası ülkelerine mensup Müslümanlar oluşturmaktadır. Kültürler arasındaki uzaklık, sosyo-ekonomik farklılıklar ve yerli halk arasında yaygın olan ölümcül AIDS hastalığı sebebiyle bölgeye sonradan gelen Müslümanların yerli halk üzerindeki tesiri son derece sınırlı düzeyde kalmıştır.

Halkın büyük çoğunluğunun Hristiyan olduğu Lesotho’da eğitim başta olmak üzere tüm alanlar buna göre tanzim edilmiştir. Bu bakımdan az sayıdaki Müslüman unsurların dinî eğitim olanakları da sınırlıdır. Buna karşın ülkede dinî özgürlükler konusunda kısıtlayıcı bir durum söz konusu değildir.

Ülkedeki yaygın yoksulluk sorunu az sayıdakiLesotho Müslümanları için de geçerlidir. Ancak Hint asıllı Müslümanların ekonomik koşulları ticaretle uğraşmaları sebebiyle yerli Müslümanlara göre çok daha iyi konumdadır.