Paraguay

Ülke Tarihi

Bugünkü Paraguay topraklarının bilinen ilk yerleşimcileri, İspanyol sömürgeciliğinden binlerce yıl öncesine dayanan köklü varlıklarıyla Guaraniler ve Guaykurulardır. Bölgedeki ilk sömürge hareketleri 16. yüzyılın ilk çeyreğinde İspanyollar tarafından başlatılmış, 1537 yılında Juan de Salazar de Espinosa tarafından kurulan Asuncion kolonisi, İspanya’nın bölgedeki Paraguay sömürge eyaletinin merkezi olmuştur. Cizvitlerin bölgedeki yoğun misyonerlik faaliyetleri yerli halklar tarafından dirençle karşılanmış olsa da üç asır devam eden sömürge dönemi sonunda Paraguay da kıtadaki diğer bölgeler gibi Hristiyanlaştırılmıştır.

14 Mayıs 1811 tarihinde İspanya’ya karşı bağımsızlığını kazanan Paraguay, 1814-1840 yılları arasında José Gaspar Rodríguez de Francia tarafından dış dünyaya kapalı bir diktatörlük olarak yönetilmiştir. Francia’dan sonra yönetime gelen Carlos Antonio López 1842’de Paraguay’ın bağımsızlığını resmen ilan etmiş ve Arjantin’le bir saldırmazlık anlaşması imzalamıştır. Lopez dönemindeki otoriter yönetim, 1862’deki ölümü üzerine yerine geçen oğlu Francisco Solano López döneminde de (1862-1870) devam etmiştir. Bununla birlikte bu dönemde ülke, halkın güvenliği ve huzuru açısından olumlu bir seviyeye gelmiş; dışa karşı korumacı yaklaşım sürdürülmüştür. 1865’te Brezilya, Arjantin ve Uruguay’dan oluşan Üçlü İttifak’a karşı girişilen Paraguay Savaşı, kıtanın modern dönemdeki en kanlı savaşı olarak tarihe geçmiştir. Öyle ki savaş öncesi yarım milyonun üzerinde olan Paraguay nüfusu, savaş sonrasında yalnızca 28.000’i erkek olmak üzere 220.000 civarına düşmüştür. Paraguay bu savaşta ülke topraklarının yaklaşık üçte birini kaybetmiş, Devlet Başkanı Carlos Antonio Lopez teslim olmayı reddederek savaşta hayatını yitirmiş, ülke çok yüklü bir savaş tazminatı ödemeye mahkûm edilmiştir. Savaş sonrasında Paraguay, içinde bulunduğu bu ağır koşullardan kurtulabilmek için büyük borç yüklerinin altına girmek zorunda kalmıştır.

20. yüzyılın ilk yarısı Paraguay açısından istikrarsızlıklarla dolu bir dönem olmuş, bu süreçte görev yapan 30’dan fazla devlet başkanının büyük bir kısmı görevden alınmıştır. Öte yandan 1922’deki Paraguay iç savaşı binlerce insanın ölümüne yol açmıştır. 1932’de Bolivya ile Chaco bölgesindeki sınır anlaşmazlıkları nedeniyle çıkan Chaco Savaşı üç yıl sürmüş ve toplamda 100.000’den fazla insanın ölümüne sebep olmuştur. Savaş sonrasında Bolivya’yı mağlup eden Paraguay, bölgeyi büyük oranda kontrolü altına almıştır. 1940-1948 yılları arasında iktidarda kalan General Higinio Morinigo yönetimine karşı girişilen ayaklanmaların iç savaşa dönüşmesiyle yaşanan 1947’deki Paraguay iç savaşı da yaklaşık 20.000 kişinin ölümüne yol açmıştır.

1954 yılında gerçekleşen askerî darbe ile iktidara gelen Alfredo Stroessner, ülkeyi 35 sene yöneterek 20. yüzyılın başından bu yana Güney Amerika kıtasının en uzun süre iktidarda kalan ismi olmuştur. Stroessner yönetiminde ülkede ekonomik ve siyasi açıdan istikrar sağlanmış, kalkınma hamleleri gerçekleştirilmiştir. Ancak otoriter yönetim anlayışı, muhalefete yönelik baskılar ve yönetim kademelerine atamalarda görülen usulsüzlükler, halkta ciddi bir huzursuzluğa sebebiyet vermiştir. Stroessner 1989’da yine bir askerî darbe ile devrilmiş, bunun üzerine 2006’daki ölümüne kadar darbe sonrası kaçtığı Brezilya’da sürgünde yaşamıştır.

Stroessner’in devrilmesinden sonra 1992 yılında demokratik sisteme geçilmiş, Mayıs 1993’te gerçekleştirilen seçimlerin ardından Juan Carlos Wasmosy cumhurbaşkanı seçilmiştir. Paraguay’da 1996 yılında bir darbe girişimi daha gerçekleşmişse de takip eden dönemde ülkede yönetim demokratik seçimlerle belirlenmektedir.

Siyasi Yapı

200 yılı aşkın süredir bağımsız bir devlet olan Paraguay, başkanlık tipi demokrasi ile yönetilmektedir. Güçler ayrılığı ilkesinin benimsendiği ülkede yasama organı 45 üyeli senato ve 80 üyeli temsilciler meclisinden oluşan parlamentodur. Parlamento üyeleri beş yılda bir gerçekleştirilen seçimlerle belirlenmektedir. Devlet başkanı ve yardımcısı yürütme organının başı olup, onlar da beş yılda bir gerçekleştirilen seçimlerle iş başına gelmektedir. Ülkede son başkanlık ve milletvekilliği seçimleri Nisan 2018’de gerçekleştirilmiş ve seçimden galip ayrılan Mario Abdo Benitez, Ağustos 2018’de devlet başkanlığı görevine başlamıştır. Bir sonraki seçimlerin Nisan 2023’te gerçekleştirilmesi planlanmaktadır. Paraguay idari olarak 17 eyalet ve federal başkent Asuncion olmak üzere 18 bölgeden oluşmaktadır. Eyaletler seçimle iş başına gelen valiler ve eyalet meclislerince yönetilmektedir.

Ekonomik Durum

Sahip olduğu sınırlı güce rağmen Paraguay ekonomisi, Latin Amerika’nın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biridir. Son 10 yılda yakalanan %4’ün üzerindeki ortalama büyüme rakamları bu alandaki istikrara işaret etmektedir. Buna paralel olarak ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi, yeni pazarların bulunması, ülkedeki fabrika ağının genişletilmesi gibi çalışmalar son beş yılda ekonomiye önemli bir canlılık getirmiştir. Bununla birlikte kişi başı ortalama yıllık gelir hâlâ oldukça düşüktür ve yoksulluk ülkenin en önemli kronik sorunlarından biri olmaya devam etmektedir.

Kıtanın içlerinde yer alan Paraguay, denize kıyısı olmadığından nehir taşımacılığı, ticari faaliyetler açısından hayati öneme sahiptir. Öte yandan son yıllarda inşa edilen barajlarla birlikte, elektrik enerjisi de ülke ekonomisi açısından önemli bir gelir kalemi hâline gelmeye başlamıştır.

Tarım sektörü ülke ekonomisinin ana damarlarından biri ve başlıca geçim kaynağıdır. İstihdamın üçte birini karşılayan tarım sektörü, millî gelirin de %20’ye yakınının temin edildiği temel ekonomik faaliyettir. Dünyanın en büyük beş soya fasulyesi üreticisi ülkeden biri olan Paraguay’da, diğer başlıca ürünler mısır, pirinç, buğday, pamuk, şeker kamışı, tütün, manyok ve sebze-meyvedir. Öte yandan ülkede hayvancılık ve ormancılık da gelişmiştir. Millî gelirin %27’sinin karşılandığı sanayi sektöründe de tarıma bağlı sanayi kolları öne çıkmaktadır. Diğer sanayi kolları ise demir-çelik, elektrik, tekstil, çimento ve metaldir. Hizmet sektörü ise millî gelirin ve istihdamın %50’den fazlasını karşılamaktadır.

Ülke, dış ticarette genel itibarıyla dengeli bir seyir ve dengeli bir büyüme trendi içerisindedir. Son olarak 2018 yılında dış ticaret hacmi 9 milyar doları ihracat, 13,3 milyar doları ithalat olmak üzere toplamda 22,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. En önemli ihracat kalemleri soya fasulyesi ve elektrik enerjisi olup bu iki ürün ihracat gelirlerinin yarısını karşılamaktadır. Paraguay’ın en önemli dış ticaret ortakları, komşuları Brezilya ve Arjantin olup bu iki ülke hem ithalatın hem de ihracatın yarısına yakınını karşılamaktadır. İthalatın üçte bire yakınının karşılandığı Çin’in yanı sıra ABD, Rusya ve Şili de Paraguay’ın diğer önemli ticaret ortaklarıdır.

Türkiye ile İlişkiler

Türkiye ile Paraguay arasındaki ilişkiler yakın geçmişe kadar oldukça sınırlı düzeyde süregelmiş, ancak son yıllarda Türkiye’nin Latin Amerika ülkelerine yönelik açılımları sayesinde yeni bir ivme kazanmıştır. İlişkilerin sınırlı kalışında iki ülke arasındaki tarihî, coğrafi, siyasi ve kültürel mesafenin etkisi de belirleyici olmuştur. Türkiye ile Paraguay arasında bugüne kadar devlet başkanlığı düzeyindeki tek ziyareti Aralık 2018’de Cumhurbaşkanı R. Tayyip Erdoğan gerçekleştirmiştir. Paraguay’ın dışişleri bakanlığı düzeyindeki ilk ziyareti 2006’da, Türkiye’ninki ise 2017 yılında yapılmıştır. Türkiye’nin Buenos Aires Büyükelçiliği Paraguay’a akredite olup iki de fahri konsolosluğu bulunmaktadır. Benzer şekilde Paraguay’ın da Ankara’da bir fahri konsolosluğu bulunmaktadır. Ayrıca iki ülke arasında 2006 yılında imzalanan anlaşma uyarınca vize muafiyeti bulunmaktadır.

Türkiye ile Paraguay arasındaki ticari ilişkiler, Paraguay’ın ticari kapasitesi, ulaşımdan kaynaklanan yüksek maliyetler, iki ülke ilişkilerinin yakın geçmişe kadar sınırlı düzeyde kalışı gibi nedenlerden dolayı çok güçlü değildir. Bununla birlikte Türkiye Paraguay’la ticaretinde büyük açık vermekte olup toplam ticaret hacminin önemli bir bölümü Paraguay’dan ithalat şeklinde gerçekleşmektedir. 2017 yılında 330 milyon dolar olarak gerçekleşen toplam ticaret hacmi, 2018 yılında büyük bir düşüş göstererek 39,4 milyon doları Türkiye’den Paraguay’a ihracat, 107,4 milyon doları ithalat olmak üzere toplamda 146,8 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’den Paraguay’a ihraç edilen başlıca ürünler demir-çelik ürünleri, beyaz eşya, inşaat malzemeleri, kara yolu taşıtları için yedek parçalar ve motorlu taşıtlar oluşturmaktadır. Başlıca ithalat kalemleri ise başta soya fasulyesi olmak üzere, tarım ürünleridir.

Müslümanların Durumu

Paraguay, İslam kültür ve medeniyeti ile irtibatı oldukça zayıf bir coğrafyada, Güney Amerika kıtasının denize kıyısı olmayan iç bölgelerinde yer alan bir ülke olduğundan, hâlihazırda ülkede İslamiyet de yaygın değildir. Paraguay’da 2.000 civarında Müslüman bulunduğu tahmin edilmektedir ki, bunların büyük çoğunluğu Ortadoğu coğrafyasından gelen Suriye ve Lübnan kökenli Arap göçmenlerdir. Ancak diğer Güney Amerika ülkelerinde olduğu gibi Paraguay’da da son yıllarda İslamiyet’e karşı artan bir ilgi vardır.

Bugün ülkedeki Müslümanların büyük çoğunluğu başkent Asuncion’da yaşamakta, bir kısmı da Arjantin ve Brezilya sınırında bulunan yerleşim birimlerinde ikamet etmektedir. Ülkedeki küçük Müslüman azınlığı temsil eden birkaç kurum bulunmaktadır. Bunların başında başkent Asuncion’daki Asuncion İslam Kültür ve Yardımlaşma Derneği (Centro Benefico Cultural Islamico Asuncion) gelmektedir. Yine Asuncion’da bulunan Paraguay İslam Merkezi’nin (Islamic Center of Paraguay) yanı sıra Ömer Bin Hattap Camii, Ali Bin Ebu Talib Okulu ve Utbe Bin Nafi Okulu gibi kurumlar da Müslümanlara hizmet vermektedir.

Paraguay’da Müslümanların ve İslam’a ilgi duyan toplumun en temel ihtiyacı dinî bilgileri öğrenebilecekleri güvenilir kaynaklardır. İslam coğrafyasının Latin Amerika bölgesine yönelerek kültürel ve toplumsal alanı hedef alan çalışmalar yapması, bölgede İslamiyet’e karşı artan ilgiyi daha da güçlendirecektir.